Б.Абубакирова
Байқоңыр қалалық сотының судьясы
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы қос заңға қол қойды.
Өзгерістер мен толықтырулар негізінен отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылықтармен байланысты құқық бұзушылықтар, қылмыстарға қатысты жазалау шараларын қатайтуға бағытталған. Мұндай қатаң шаралар қабылдауға кейінгі кезеңде қоғамда жиі тіркелген түрлі келеңсіздік, тіпті жан түршігерлік оқиғалар түрткі болды. Отанымыздың бастау бұлағы сынды отбасылардағы қауға тиген өрттей өршіп тұрған ұрыс-керіс, дау-жанжал, әйел-аналарды аяусыз ұрып-соғу, кемсіту, қорлау, оны көріп-біліп өскен балалардың аянышты ахуалы арнадан асып, асқынып кетті, қоғамда төзбеушілік жағдай туғызды. Бүкіл жан біткенді ашындырған, халық болып айыптаған күлбілтелі тақырыпқа айналды. Көзі қарақты көпшілік, есті-басты азаматтар, зиялы қауым өкілдері бұқаралық ақпарат құралдарында, түрлі пікірталас алаңдарында ашына айтып, ашық талқыға салды. Соның бәрі тоғыса келіп, отбасылық, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты заңдарды қатайтуға, кінәлілерді жазалауды күшейтуге бастамашы болды.
Бұл бүкілхалықтық маңызды мәселені әрдайым жіті назарында ұстаған Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та өзінің дәстүрлі Жолдауларында әйел құқығына, бала қауіпсіздігіне ерекше көңіл бөліп келеді. Жыл басында «Egemen Qazaqstan» газетіне берген сұхбатында: «Мен Заң және Тәртіп қағидатын нығайтуды жақтаймын, отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жазаны қатаңдатуды қолдаймын. Басты міндетіміз – әйелдер мен балалар құқығын қорғау» деп, қоғамдағы әйелдердің гендерлік теңдігі құқықтық, саяси және экономикалық мүмкіндіктермен өлшенетінін қадап айтты.
Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, Қазақстанда 10 260 057 әйел тұрады. Бір өкініштісі, басым көпшілігінің қауіпсіздігі қалыпты сақталмаған, құқығы жеткілікті қорғалмаған. Кез келген қорлыққа төзуге бар көнбіс әйелдер тіпті өз беттерінше түрлі ұйым құрып, өз-өздерін қорғауға мәжбүр болған да жағдайлар ұшырасады. Көп жағдайда отбасы, ошақ қасындағы зорлық-зомбылыққа алдымен ұшырайтын әйелдердің даусы құзырлы билікке уақытында жетпейтінін осы жайттан да айқын көруге болады. Жыл сайын ел бойынша жүздеген әйел күйеуі немесе басқа туысқандарынан зорлық, қорлық көріп, отбасынан қашып, көлденең көмек пен басқа баспана іздеп кетіп жатады. Мұндай отбасыда тәрбиеленіп жатқан балалардың дәрменсіздігі, қамқорсыздығы өзінен-өзі түсінікті. Бір сөзбен айтқанда, әйел құқығы, бала қауіпсіздігіне қатысты мәселелер әлі де өзекті күйінде қалып отыр.
Мемлекет басшысының бастамасымен заң жобасы айналысқа шыққалы бері барша қоғам, көпшілік қауым бұл маңызды мәселені қызу талқылады. Әйел теңдігі орныққанын, қоғамда отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа төзбеушілік ахуалын қалыптастыру қажеттігін ашып айтты, жеріне жеткізіп жазды. Құқық қорғау органдарының мәліметінше, кейінгі 5 жылда тұрмыстағы зорлық-зомбылықтың, денсаулыққа қасақана ауыр зақым келтірудің деректері 2 есе өскен. Ал орташа зақым келтіру 6 есе артқан. Ресми деректерден шығатын қорытынды – елімізде ақылсыз еркектің әйелінің бет-аузын көгертіп қоюы былай тұрып, қолын, аяғын сындыруы «қалыпты» көрініске айналған. Тіпті әйелге көрсетілген қысымнан бөлек, бала-шағасымен қосып сабаған да жағдайлар жиілеп кеткен. Құзырлы органдар әйелге қатысты зорлық-зомбылықтың орын алуына көп жағдайда үйдегі ер-азаматтың ішімдікке салынуы, жұмыссыздығы, маскүнемдік әрі құмар ойынға тәуелділігі әсер ететінін айтады. Тегінде, санамалай берсе, отбасы проблемасы жетіп артылады. Енді, міне, соның бәріне тәртіптік үлгіде тосқауыл қоятын, құқықтық негізде реттейтін жаңа заң тармақтары қабылданып отыр. Бұл заңды бүкіл қоғам айрықша ықыласпен қабыл алды. Жаңа заң бүкіл тыныс-тіршіліктің алтын ұясы – отбасы, отауларды көлеңкелі көріністерден арылтуға, отбасы институтын жоғары, заманауи талаптар деңгейінде дамытуға, нығайтуға бағытталған салиқалы, салмақты құжат болады деп сенім артады, үміт етеді.
Жаңа заң бойынша тұрмыстық жанжал шығарғандар ендігі жерде заңмен жазаланады. Әйелдерге немесе балаларға дене жарақатын келтіргендер қылмыстық жазаға тартылады. Жағдай қайталанса, сот жәбірлеушіге қатысты шараны күшейтеді. Заң жобасының тағы бір бағыты – бала қауіпсіздігі.
Енді педофильдер мен бала өмірін қиғандар өмір бойы бас бостандығынан айырылады. Сондай-ақ кәмелетке толмаған немесе мүгедектігі бар балаларды орналастыратын арнайы мекемелерді мемлекеттік орган өкілдері ескертусіз тексеруге мүмкіндік алады.
Көптен күткен заңның қабылдануы қоғамның қаншалықты пісіп-жетілгенін, алдағы уақытта қандай да болсын зорлық-зомбылыққа төзбейтінін, мұндай мазмұндағы кез келген оқиғаны қабылдамайтынын айқын көрсетті. Енді көп болып осы заңның бұлжымай орындалуына, отбасыдағы бірлік-берекенің, ырыс-ынтымақтың нығаюына бір кісідей білек сыбанып, атсалысуымыз керек. «Отан отбасынан басталады». Қарға тамырлы халқымыз қашанда отбасылық құндылықтарды жоғары қойған. Ер-азамат – отбасының тірегі, қорғаушысы, басты тұлғасы, әйел-ана – шаңырақтың шырайы, берекесі, ал балалар, өскелең ұрпақ – өміріміздің жалғасы, тіршілігіміздің тірегі. Сол тұрғыда ардақты асыл аналарымыздың жүздері жарқын болуы, балаларымыздың алаңсыз өмір сүруі баршамызға ортақ сын, жауапкершілік екенін дәйім жадымызда ұстасақ екен.
