Ким Наталья Валерьевна
Қызылорда облыстық психикалық денсаулық орталығы аға мейіргері
Невроз — адамның психикасына кері әсер ететін күйзеліс, қорқыныш, алаңдаушылық сияқты жағымсыз эмоциялардың жиынтығы екені айтылады.
Невроз — психикаға залал келтірген көптеген хроникалық және өзекті факторлардың салдарынан болатын, жүйке жүйесі мен психикалық ауытқушылықтар тобының жалпы атауы. «Невроз» терминіне жататын психикалық денсаулықтың кей түрлеріне күйзеліс, қорқыныш, алаңдаушылық, мазасыздық және т.б. күйлер жатады.
Невроз — бұл созылмалы алаңдаушылық, ол эмоционалды күйзеліспен сипатталады және адам өміріне өзінің кері әсерін тигізбесе де, оған жайсыздық туғызатын күй. Ол — адамға тікелей әсер етпесе де, оның эмоционалдық көңіл-күйіне тікелей әсер етеді.
Невроздың басты белгілері — бас ауруы мен алаңдаушылық
1. Шамадан тыс алаңдаушылық пен күйзеліс. Ол адамның күнделікті өмірін қиындатып, алаңдаушылық пен қорқыныш түрінде көрінуі мүмкін.
2. Бейімделмеген іс-әрекет. Бойындағы алаңды жеңу үшін, адамдар қиын жағдайларды айналып өтемін деп, бұдан басқа да қиындықтарға тап болуы мүмкін.
3. Физикалық белгілер. Невротикалық ауытқушылықтары бар адамдар, қандай да бір медициналық себепсіз бас ауруы, ас қорыту жүйесіндегі ауытқушылықтар, үнемі шаршап жүру сияқты белгілермен бетпе бет келуі мүмкін.
Асқынған неврозды қалай байқауға болады? Невроздың асқынған түрі паникалық шабуыл, тыныс алудағы ауытқу, ас қорыту жүйесіндегі өзгерістер, шамадан тыс терлеу немесе тоңу сияқты белгілермен байқалуы мүмкін.
Ол шамадан тыс күйзеліс немесе психологиялық жарақаттан кейін пайда болады.
Адам мұндай күйге балалық шақтағы психологиялық жарақат немесе көп уақыт бойы кұйзелісте болуының салдарынан түсуі мүмкін.
невроздың бірнеше түрлері бар екен:
- Мазасыздық. Ол адамның бойында шамадан көп мазасыздық пен алаңдаушылық, паникалық шабуыл және тремор мен терлеу сияқты физикалық белгілермен байқалуы мүмкін.
- Күйзеліске түсу. Күйзеліске түскен адамның үнемі көңіл күйі болмай, бұған дейін қызығушылық танытатын заттарынан бас тартуы мүмкін.
- Обсессивті-компульсивті. Үнемі бір іс-әрекетті қайталап, оны басқа адамдарға үндеу сияқты белгілерден тұрады. Адам осы әрекеттерін қайталай бергеннен әрі оны жүзеге асыра алмағандықтан да күйзеліске түсуі мүмкін.
- Әскери немесе жарақаттан кейінгі ауытқу. Невроздың бұл түрі күйзеліс пен күнделікті өмірде өмір сүре алмау сияқты белгілермен сипатталады.
- Астеникалық (ілеспелі). Невроздың мұндай түріне шамадан тыс күйзелу мен шаршау тән.
Мамандар, сол сияқты көңіл-күйдің жиі ауытқуы сынды түрін де айқындаған. Аурудың бұл түрінде науқас үнемі ескі естеліктермен өмір сүріп, алдағы болашағына деген қорқынышпен күй кешеді.
Невроз өзінің күрделілігіне байланысты бірнеше түрге бөлінеді
Невроздан қалай арылуға болады? Невроз — психикаға түскен жарақатты емдеу арқылы жазылатын дерт. Егер неврозды уақтылы емдемесе, ол денсаулыққа зиян келтіреді екен. Мысалы, неврозға шалдыққан адамдардың инсультке шалдығу, нейродегенеративтік ауруларға шалдығу, жүрек-қан тамырлары онко ауруларға шалдығу көрсеткіші 15%-ға жоғары екен.
Невротикалық ауытқушылықтарды деңгейіне қарай бірнеше түрге бөледі:
- I деңгей (невротикалық реакция). Психикаға әсер еткен күрделі жарақаттан кейін бірден пайда болады және бір айға дейін созылады.
- II деңгей (невротикалық күй). Ауытқушылықтар бір айдан астам уақытқа созылады және адамның сыртқы іс-әрекеті өзгереді.
- III деңгей (адамның невротикалық өзгеруі). Невротикалық ауытқу созылмалы күйге ауысады.
Егер невроз алғашқы екі кезеңде болса, одан емдеудің ішкі және сыртқы факторлары арқылы арылуға болады. Айта кетерлігі, ауруды уақтылы емдемесе, ол созылмалы күйге жетеді.
