Р.Раушанбекұлы
Қызылорда облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты әкімшісінің басшысы
Аумақтан тыс соттылық – мемлекеттің өз аумағынан тыс жерлерде жасалған қылмыстарға қатысты қудалау құқығы. Халықаралық құқықта бұл институт қылмыстардың жаһандық сипат алуына байланысты ерекше маңызға ие.
Негізгі қағидаттар:
1. Жеке азаматтық қағидасы – мемлекет өз азаматтарын шетелде жасаған қылмыстары үшін қудалайды.
2. Пассивті тұлға қағидасы – мемлекеттің азаматтары шетелде қылмыс құрбаны болса, соттылық қолданылады.
3. Қорғау қағидасы – мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігіне қарсы әрекеттерге қолданылады.
4. Универсалдық қағида – геноцид, әскери қылмыс, терроризм сияқты адамзатқа қауіпті қылмыстар кез келген мемлекет тарапынан қудаланады.
Қазақстан тәжірибесі
ҚР Қылмыстық кодексінің 7-бабында аумақтан тыс соттылық бекітілген. Қазақстан азаматтары шетелде қылмыс жасаса, елге оралған соң жауапқа тартылады. Сонымен қатар, халықаралық шарттар негізінде универсалдық қағида жүзеге асырылады.
Аумақтан тыс соттылық – мемлекеттердің ұлттық қауіпсіздігін қорғаудың және халықаралық қылмыстардың жазасыз қалмауын қамтамасыз етудің маңызды тетігі.