Сот-биологиялық сараптамада заттай дәлелдемелерді зерттеу

Admin

Ғ.Р.Дастанова
 Қызылорда облысы, Қызылорда қаласының «Сот Сараптамалары Институты» биолог сарапшысы

Сот-биологиялық сараптама (СБС)  – биологиялық объектілерді зерттеу арқылы істің мән-жайын анықтауда маңызды рөл атқаратын криминалистикалық ғылым саласы.
Сот-биологиялық сараптама—  биологиялық объектілерді (адам, жануар немесе өсімдік текті) зерттеу арқылы қылмыстық немесе азаматтық істің мән-жайын анықтауға бағытталған сот сараптамасының түрі.
Негізгі міндеттері:

  • биологиялық іздерді (қан, сілекей, шәует, шаш, тін, сүйек және т.б.) анықтау және сәйкестендіру;
  • олардың түрлік тиесілігін анықтау (адам, жануар, өсімдік);
  • топтық немесе жеке сәйкестілікті (мысалы, ДНҚ арқылы) анықтау;

Биологиялық сипаттағы заттай дәлелдемелерге мыналар жатады:

  • қан, шәует, сілекей, тер, несеп дақтары;
  • шаштар (бас, дене, сақал, шат аймағы және т.б.);
  • тіндер мен мүшелер (тері, бұлшық ет, сүйек бөлшектері);
  • сүйектер мен тістер (жеке тұлғаны анықтау кезінде);
  • өсімдік текті биологиялық объектілер (дәндер, жапырақтар, талшықтар);
  • биологиялық іздер бар заттар — киім, қылмыс құралдары, төсек жаймалары және т.б.

  Зерттеу кезеңдері

    Дайындық кезеңі

  • Объектілерді қабылдау, тіркеу және сипаттау (жағдайы, орауы, таңбалануы көрсетіледі).
  • Орамның бүтіндігін және құжаттардың сәйкестігін тексеру.
  • Әртүрлі зерттеу әдістеріне үлгілерді бөлу.

     Макроскопиялық зерттеу

  • Объектілерді көзбен, үлкейткішпен, микроскоппен, ультракүлгін және инфрақызыл жарық көздерімен қарау.
  • Іздердің орналасуы, пішіні, түсі, сипаты анықталады.

      Микроскопиялық зерттеу

  • Тін құрылымы, жасушалық элементтер (мысалы, эритроциттер, сперматозоидтар, шаш түбірі) зерттеледі.
  • Іздердің табиғаты мен олардың одан әрі талдау мүмкіндігі нақтыланады.

    Химиялық және иммунологиялық зерттеу

  • Химиялық сынақтар  — қанның бар-жоғын анықтайды.
  • Иммунологиялық әдістер (преципитация реакциясы) — түрлік тиесілігін анықтайды.
  • Топтық тесттер (ABO және т.б.) — топтық сәйкестілікті анықтайды.

   Молекулалық-генетикалық зерттеу (ДНҚ-анализ)

  • ДНҚ үлгісін алу.
  • Геномның бөліктерін ПТР әдісімен көбейту.
  • ДНҚ-профильді бақылау үлгілермен (күдікті немесе жәбірленуші) салыстыру.

  Нәтижелерді рәсімдеу

Нәтижелер сарапшының қорытындысы түрінде рәсімделеді және ол мынадай бөлімдерден тұрады:

  1. Кіріспе бөлім — сараптаманы тағайындау және объектілер туралы мәліметтер.
  2. Зерттеу бөлімі — қолданылған әдістер мен алынған нәтижелердің сипаттамасы.
  3. Қорытынды — нақты тұжырымдар (мысалы: «Көйлектегі дақ адам қанына жатады, ол ДНҚ-профиль бойынша азамат N-мен сәйкес келеді»).

Сараптама нәтижелерінің маңызы

Сот-биологиялық сараптама нәтижелері:

  • күдіктінің немесе жәбірленушінің оқиғаға қатысын дәлелдеуге;
  • қылмыстың механизмін анықтауға;
  • адамды жеке сәйкестендіруге мүмкіндік береді.

Сот-биологиялық сараптама – тергеу мен сот ісін жүргізудегі маңызды дәлелдемелік құрал. Ол биологиялық объектілердің табиғатын, шығу тегін және олардың нақты тұлғалармен байланысын анықтауға мүмкіндік береді.
Заттай дәлелдемелерді ғылыми әдістермен зерттеу — шындықты орнатуға, кінәліні анықтауға және әділ сот төрелігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезеңде молекулалық-генетикалық әдістердің дамуы бұл сараптаманың дәлдігін арттырып, оның дәлелдемелік маңызын күшейтті.

Related posts